Fałszywa historia jest matką błędnej polityki. Ponieważ w państwie demokratycznym wszyscy uprawnieni są do uczestniczenia w polityce, więc w interesie publicznym leży szeroka znajomość prawdy historycznej. Kto zaś rozpowszechnia historyczne fałsze, ten usiłuje zrealizować jakiś własny cel kosztem dobra publicznego. W kolejną rocznicę Powstania Warszawskiego spróbujmy więc pokrótce opisać – bez gniewu i upodobania - co wydarzyło się w tamtym czasie na terenie Włoch i porównajmy, jak te wydarzenia mają się do narracji instytucji publicznych.

W okresie okupacji niemieckiej teren Włoch objęty był działaniami 7. Pułku Piechoty Armii Krajowej działającego pod kryptonimem „Madagaskar”, a następnie „Garłuch”. Jednostkę tę założyli oficerowie z organizacji Orła Białego 22 listopada 1939 roku w nieruchomości przy ulicy Pianistów 10. Strukturą dowodził formalnie kpt. Kazimierz Lang. Wydaje się jednak że na dowodzenie jednostką znaczny wpływ miał kpt. Stanisław Babiarz i że był to wpływ istotnie przewyższający jego formalne stanowisko, ponieważ kpt. Lang znalazł się poza Związkiem Walki Zbrojnej w ramach eliminacji z wojska osób związanych z sanacją. Mimo toczącej się wojny takie porachunki polityczne w polskich szeregach prowadził gen. Władysław Sikorski, który w listopadzie 1939 przejął kontrolę nad Rządem RP na Uchodźstwie (w wyniku zamachu stanu zorganizowanego przez agentów francuskich). Ostatecznie kpt. Lang został aresztowany przez Gestapo 1 lutego 1942 r. w budynku przy ulicy Techników 4 i od tego momentu Pułkiem faktycznie i formalnie dowodził kpt. Babiarz.

W skład Pułku ostatecznie wchodziły 3 bataliony (I „Dniestr”, II „Warta” i III „Narew”) oraz wydzielone jednostki łączności, pionierów i artylerii pułkowej. Ta ostatnia – oddział artylerii "Niemen" – rozbudowana została do trzech plutonów (w tym dwóch pełnych) w celu przygotowania do obsługi dział niemieckich, które spodziewano się zdobyć na lotnisku Okęcie. Od początku lutego 1942 roku artylerzystami dowodził porucznik Romuald Jakubowski. Warto odnotować, że w jednostce służył także jego brat Zbigniew.

Czas do wybuchu Powstania wypełniły przygotowania do walki z Niemcami oraz rozmaite zadania konspiracyjne: egzekucja zdrajców i donosicieli, wywiad, zdobywanie i zakup broni, wydawanie i kolportaż podziemnych publikacji, werbowanie nowych żołnierzy etc. Część żołnierzy Pułku zaangażowana była w inne struktury Armii Krajowej, trudno więc jednoznacznie rozstrzygnąć, które działania stanowiły element funkcjonowania Pułku. Dramatyczną przerwą w rozwoju Pułku było aresztowanie przez Gestapo dowódców II batalionu oraz kpt. Langa podczas odprawy 1 lutego 1942 r. przy ulicy Techników 4.

Plan

Od początku głównym celem Pułku było zdobycie lotniska Okęcie po wybuchu powstania. Zadanie to było niezwykle ważne, ponieważ plan powstania opierał się na lotniczych dostawach broni i amunicji. Na Okęciu lądować miał także desant I Samodzielnej Brygady Spadochronowej dowodzonej przez gen. Stanisława Sosabowskiego (który nota bene brał udział w obronie Warszawy we wrześniu 1939 r.). Po wybuchu Powstania Brytyjczycy złamali pierwotne ustalenia. Nie tylko odmówili zgody na desant polskiej Brygady, ale na dobitkę skierowali tę jednostkę na najgorszy odcinek źle zaplanowanej i ryzykownej operacji Market Garden, w wyniku czego Brygada utraciła prawie 1/4 swojego składu (formalnie decyzję o wysłaniu polskich oddziałów na nonsensowną rzeź podjął Rząd RP na Uchodźstwie kierowany przez spolegliwego brytyjskiego agenta Stanisława Mikołajczyka. Wydarzenia te wspomina film A Bridge Too Far). Oczywistym celem ubocznym działań Pułku było także związanie jak największych sił nieprzyjaciela i wsparcie tym jednostek Armii Krajowej walczących w Warszawie.

Ostatecznie zadania dla Pułku określił rozkaz gen. Antoniego Chruściela:

Obwód XXVIIII, wzmocniony bazą lotniczą
Zdobyć i utrzymać lotnisko Okęcie oraz baraki Paluch. Zapewnić OPL rej [Obronę Przeciwlotniczą rejonu] Okęcie przez przydzielony oddział art. plot. [artylerii przeciwlotniczej] oraz umożliwić lądowanie aparatów własnych. Uniemożliwić start aparatów nieprzyjaciela. Fabryki na terenie Okęcie zabezpieczyć.

Zadanie wykonane miało być siłami wszystkich trzech batalionów i oddziałem artylerii „Niemen” (przemianowanym na "Geometrę") dowodzonym przez porucznika Romualda Jakubowskiego. Ponadto dowództwo warszawskie wzmocniło Pułk Bazą Lotniczą „Łużyce”, dobrze uzbrojoną jednostką składającą się m.in. z pięciu kompanii, na czele której stał cichociemny płk. Jan Biały. Jednostka została taktycznie podporządkowana mjr. Babiarzowi. Istnieją poważne rozbieżności w ocenie liczby żołnierzy niemieckich i polskich. Wydaje się jednak, że obie strony dysponowały porównywalną liczbą żołnierzy, natomiast niemieckie uzbrojenie znacznie górowało nad polskim.

Plan zakładał koncentryczne uderzenie ze wschodu, północy i zachodu. Na odcinku południowym (Załuski-Paluch) pozostawiono lukę, przypuszczalnie w celu umożliwienia Niemcom wycofania się z rejonu lotniska.

Katastrofa

1 sierpnia 1944 o 8:30 mjr Babiarz wziął udział w odprawie warszawskiego dowództwa AK u gen. Chruściela przy ulicy Uniwersyteckiej. Jak twierdzi, oświadczył przełożonemu, że rozkazu zdobycia lotniska Okęcie nie da się zrealizować. Mimo wszystko otrzymał polecenie trzymania się planu i atakowania lotniska. Tego samego dnia o 14:00 na odprawie dowództwa Pułku Garłuch przy ulicy Słowiczej 8 przedyskutowano sytuację i w efekcie o godz.16ej mjr Babiarz – wbrew decyzji gen. Chruściela – odwołał atak.

Rozkaz wstrzymania ataku nie dotarł przed godziną W do porucznika Jakubowskiego. Oddział artylerii „Niemen” w niemal pełnym składzie stawił się na pozycjach wyjściowych we wsiach Zbarż i Zagościniec. O 17ej 180-osobowa jednostka wyruszyła trzema kolumnami. Po drobnej potyczce przy Alei Lotników żołnierze dotarli 250-300 metrów od pozycji niemieckich, tam rozwinęli się w tyralierę i biegiem rozpoczęli atak. Natychmiast znaleźli się w gęstym ogniu broni maszynowej. Do ognia z przodu dołączył ostrzał boczny z dwóch samochodów pancernych oraz przywiezieni ciężarówką spieszeni lotnicy niemieccy. Ponad 120 polskich żołnierzy – w tym dowódca oraz jego brat - poległo lub zostało dobitych przez Niemców po zakończeniu bitwy. Stan zwłok wskazywał, że Niemcy miażdżyli rannych czołgami.

Następnego dnia o świcie Niemcy otoczyli budynek przy Alei Krakowskiej 173/175, w którym znajdowały się 2 plutony 3. kompanii III Batalionu. Budynek został ostrzelany i podpalony. W obronie zginęło ponad 70 polskich żołnierzy. Pozostałe jednostki rozproszyły się lub zaczęły wycofywać z pozycji wyjściowych.

Kompania „Galia” z III Batalionu została zaatakowana w pobliżu ulicy Szczęśliwickiej. Niemcy otoczyli jednostkę i rozstrzelali 35 żołnierzy w pobliskim wykopie. Część żołnierzy w zwartych formacjach lub w rozproszeniu zdołała wycofać się z obszaru. Część dotarła do Warszawy i wzięła udział w Powstaniu. Dowódca Pułku mjr Stanisław Babiarz zwiał do Ursusa i trzy lata później zmarł we własnym łóżku.

Ocena

Gdyby nie upadek Państwa Polskiego, dowodzący Pułkiem Piechoty „Garłuch” mjr Stanisław Babiarz bez wątpienia stanąłby przed sądem wojennym i byłoby ku temu sporo powodów. Mjr Babiarz złamał bowiem na polu bitwy jasno i dobitnie wydany rozkaz ataku na lotnisko. I choć Pułk nie przystąpił do wykonywania swojego zadania to w ciągu pierwszych dwóch dni na darmo straciło życie około 200 żołnierzy.

Dowódca Pułku tłumaczył się niemożnością wykonania rozkazu oraz stawieniem się na podstawy wyjściowe zaledwie połowy żołnierzy. Winą za katastrofę usiłował obciążyć swojego przełożonego gen. Chruściela opisując go charakterystycznym epitetem „nieżyciowy”.

Rozważając tę argumentację trzeba przypomnieć, że mjr Babiarz nie był wolontariuszem, działającym wyłącznie z motywacji patriotycznych, lecz zawodowym oficerem, który przez 5 lat okupacji miał przygotować Pułk do zdobycia lotniska. Jeśli uważał, że cel jest nieosiągalny powinien był ustąpić ze stanowiska. Zapewne uznał, że taki krok nie byłby „życiowy”, bo pozbawiłby go cennego żołdu.

Niezłomnie trwał więc na intratnej posadzie licząc, że jakoś to będzie i swoją postawą wprowadzał w błąd przełożonych. Kiedy perspektywa podjęcia walki zaczęła się niebezpiecznie zbliżać ostrzegł gen. Chruściela, że celu ataku nie da się osiągnąć. Przełożeni postanowili go znacznie wzmocnić: pozostawiono mu pod komendą III Batalion, który pierwotnie miał zdobywać obiekty w Warszawie. Otrzymał także dodatkowy przydział broni oraz skierowano mu na pomoc Bazę Lotniczą „Łużyce”. Jeśli tak znaczne wsparcie nadal nie wystarczało do zdobycia lotniska to narzuca się pytanie za co mjr Babiarz pobierał przez 5 lat żołd.

Fakt pojawienia się zaledwie połowy żołnierzy na pozycjach wyjściowych historycy wyjaśniają dość prawdopodobną hipotezą aktywności niemieckich patroli. Jeśli ten czynnik miał znaczący wpływ na skompletowanie jednostek to czemu mjr Babiarz ograniczył się do wstrzymania ataku a nie nakazał oczyszczania dróg z niemieckich patroli przez zmobilizowane jednostki AK? Zwalczanie takich patroli z pewnością leżało w granicach możliwości Pułku i umożliwiłoby stawienie się brakujących żołnierzy.

Z perspektywy czasu można także mieć wątpliwości czy wykonanie rozkazu gen. Chruściela wiązałoby się z tak wielkimi stratami, do jakich doszło po nie wykonaniu rozkazu. W szczególności, Niemcy nie mieliby aż tak wielkiej swobody masakrowania „Niemna” gdyby zostali zaatakowani z różnych stron i musieli bronić się przed większymi siłami.

Upamiętnienie

Pułk Piechoty AK „Garłuch” zawiódł podczas Powstania Warszawskiego: na pozycje wyjściowe nie stawiła się ponad połowa (a być może 2/3) żołnierzy, dowódca Pułku złamał rozkazy i zwiał z pola bitwy i – z wyjątkiem „Niemna” - cały Pułk zaniechał wykonania swojego zadania. Na szczęście, w historii Polski nie brak prawdziwych bohaterów i wielkich czynów zasługujących na utrwalenie w świadomości społecznej. Także postulat szczególnego uwzględnienia lokalnych postaci nie musi prowadzić do fałszów historycznych, ponieważ na upamiętnienie zasługuje chwalebne zachowanie Oddziału Artylerii „Niemen”, który spełnił swój obowiązek, wdał się osamotniony bój z Niemcami i został w 2/3 wybity. Na wdzięczną pamięć potomnych zasługuje także rodzina dowodzącego „Niemnem” porucznika Romualda Jakubowskiego. Ojciec dowódcy – oficer artylerii - zginął w niejasnych okolicznościach przed wybuchem II wojny światowej. Jego dwaj synowie Romuald i Zbigniew ożenili się w dniu wybuchu Powstania i tego samego dnia zginęli. Z kolei ich matka trafiła do stalinowskiego więzienia.

Niestety, nie udało mi się wypatrzeć żadnych nazw przypominających o „Niemnie” ani o kimkolwiek z rodziny Jakubowskich. Mamy za to we Włochach ulicę jakiegoś Batalionu AK „Włochy” – bytu najprawdopodobniej fikcyjnego - oraz szkołę im. 7. Pułku Piechoty AK „Garłuch”, która egzemplifikuje bohaterstwo Pułku osobą Henryka Chmielewskiego. Problem w tym, że ów świetny rysownik nie dotarł na miejsce zbiórki Pułku, więc nawet hipotetycznie nie mógł brać udziału w walkach.

Narracja władz Włoch na temat Powstania zakłamuje prawdziwy obraz wydarzeń. Fałsz oczywiście służyć ma interesom kluczowych decydentów, ale fałsz ma także smutne podstawy obiektywne. Bohaterowie zginęli w samotnej walce. Cała rodzina Jakubowskich zapłaciła życiem za swój patriotyzm, nie pozostawiając po sobie żadnych potomków. Ich dalsi krewni zapewne nie mogą zadbać o ich pamięć, a tym bardziej nie mają dość sił, by wyegzekwować upamiętnienie „Niemna”. Przeżyli zaś przede wszystkim ci, którzy zachowali się „życiowo”: nie stawili się na pozycje wyjściowe, przezornie nie wdali się w żadne strzelaniny lub zwyczajnie zwiali z pola bitwy. Kara memoria damnata spada nie na głowy tych, którzy na nią zasłużyli ale na tych, którzy się przed nią nie mogą bronić.

Przed Sądem Rejonowym w Pruszkowie rozpoczął się proces byłego Burmistrza Włoch Artura W. (Platforma Obywatelska) oskarżonego o przyjęcie łapówki za wydawanie korzystnych decyzji administracyjnych. Oskarżony nie przyznał się do winy. Twierdzi, że 200 tysięcy PLN z foliowej torebki nie były łapówką tylko pożyczką. Oświadczył, że przed spotkaniem, na którym do samochodu wpadła mu foliowa torebka z gotówką, długo naradzał się ze swoim zastępcą Sebastianem P. (WMDW) po czym pospiesznie wyjechał z Urzędu w kierunku Raszyna. Po odebraniu pieniędzy od tureckiego businessmana udał się na posesję swojego teścia. Tam pozostawił 150 tys. PLN natomiast pozostałe 50 tys. PLN usiłował zabrać ze sobą. Myliłby się ten kto podejrzewałby, że lider Platformy Obywatelskiej zamierzał oddać część bakszyszu nieujawnionemu wspólnikowi. Pan Burmistrz bowiem zapałał natychmiastowym pragnieniem zakupu samochodu za 50 tys. PLN i nie zamierzał odraczać realizacji swojego marzenia do następnego dnia. Jakoś też nie planował deponowania pozostałej kwoty na rachunku, zapewne bardziej wierząc skrytce u teścia niż polskim bankom. Na koniec Artur W. odmówił odpowiadania na pytanie prokuratora.
Tej urzekającej historii towarzyszyły ponad godzinne wynurzenia oskarżonego na tematy bezpośrednio nie związane z toczącym się postępowaniem, a mające działacza PO postawić w dobrym świetle w oczach sądu i publiczności. Wysokie sądy zwykle przerywają takie expose ograniczając się do odnotowania w protokole, że oskarżony nie mówi na temat. Wybitny działacz partii broniącej wolnych sądów zasługuje oczywiście na lepsze traktowanie niż np. byle doliniarz.
Korzystając z tej - zasłużonej w bojach o wolne sądy - swobody Artur W. zeznał m. in., że objął władzę we Włochach w 2018 roku i stwierdził „bardzo duży bałagan” w Wydziale Architektury. Postanowił więc zaprowadzić tam porządek, co wywołało niechęć urzędników. Jego reformatorskie zapędy trafiły na bierny opór. Wysyłano na niego donosy i anonimy. Obserwowały go nieznane osoby w nieoznakowanych samochodach. Śledzono go modnym programem Pegasus. A ponadto oskarżono w/s śmierci dziewczynki na Bielanach. Zasugerował, że na czele tych straszliwych prześladowań stała pewna urzędniczka związana z Komitetem Wyborczym „Kocham Włochy”, która ponoć jest „byłą a może i obecną funkcjonariuszką CBA”. W tej straszliwej atmosferze nagonki zwrócił się w sierpniu 2019 r. do posła Marcina Kierwińskiego o zgodę na rezygnację ze stanowiska ale otrzymał polecenie trwania na barykadzie do wyborów parlamentarnych.
Ten fragment zeznania tylko pozornie nie ma sensu i związku ze sprawą. Nie bez powodu trzech adwokatów starannie pilnowało, żeby oskarżony wyrecytował swoją opowieść i w tym celu wspierało go radami a nawet kartką z podpowiedzią. Żeby zrozumieć o co chodzi Arturowi W. musimy przetłumaczyć jego expose z języka polityki na język nieco bardziej ludzki.
Przede wszystkim Artur W. potwierdził – o czym wielokrotnie przypominałem od 2018 roku – że Burmistrz Włoch w obecnej kadencji faktycznie nie został wybrany przez radnych tylko wyznaczony właśnie przez wspomnianego syna rosyjskiego pułkownika. Nie wynika z tego, że patron Artura W. życzy sobie, żeby go wymieniano z ławy oskarżonych z imienia, nazwiska lub otczestwa. Wręcz przeciwnie były Burmistrz otwarcie łamie zasadę nomina sunt idiosa. Z punktu widzenia genseka PO szczytem zaś bezczelności jest fakt, że łapówkarz przypisuje swojemu patronowi winę za swój los sugerując, że uniknąłby prześladowań kaczystowskich gdyby w sierpniu 2019 pozwolono mu zrezygnować ze stanowiska. Publiczne stawianie zarzutów własnym protektorom dowodzi, że kierownictwo Platformy nie zagwarantowało lojalnemu aktywiście takiej bezkarności, na jaką liczy. Co zmusza go do przypominania, że do wymienionych nazwisk może dopisać wysokości „pożyczek”.
Dla każdego obserwatora włochowskiej scenki politycznej oczywiste jest, że Artur W. nigdy nie zamierzał zrezygnować ze stanowiska. No ale z całą pewnością przed sądem nie wytyka swojemu chlebodawcy rozmów urojonych albowiem taki wygłup nie dawałby nadziei na pozytywny odzew i pomoc w procesie. Rozmowa z patronem w sierpniu 2019 musiała więc dotyczyć czegoś innego: pozbycia się zainstalowanych w Urzędzie Dzielnicy oprawców z Komitetu Wyborczego Kocham Włochy. Taką winę usiłuje Artur W. przypisać gensekowi Platformy Obywatelskiej. Negatywna odpowiedź na propozycję eliminacji z Urzędu osłabionej konkurencji mogła natomiast być skutkiem tylko poufnych wieloletnich umów między WDW i Kochającymi Włochy a kierownictwem ochockiego Koła PO. Za dużo wspólnych interesów łączyło strony, żeby bezceremonialnie pogonić dawnych wspólników, zwłaszcza że nie wszystkie interesy zostały jeszcze sfinalizowane.
Czy skierowany do Marcina K. zarzut przyczynienia się do aresztowania ma jakieś racjonalne podstawy? Oczywiście – tak. Nie jest łatwo złapać łapówkarza na odbiorze łapówki bez pomocy sygnalisty codziennie obserwującego przestępcę. Z drugiej strony Kochający Włochy z byle powodu nie zerwaliby utrzymującego się consensusu i nie narażaliby na szwank wieloletniej owocnej współpracy na mieniu publicznym, która to współpraca rzekomo została zakłócona – jak wprost sugeruje były Burmistrz – przez donosy i funkcjonariuszkę CBA zatrudnioną w Urzędzie. Po co „Kocham Włochy” miałoby narażać lukratywne porozumienie ryzykownym wciągnięciem CBA do gry?
Poszlaki odpowiedzi na to pytania dostarcza wiarygodna plotka z końca roku 2019. Z plotki wynika, że po aresztowaniu Artura W. pierwszy sekretarz komitetu miejskiego PO i lider ochockiej Platformy Jarosław S. zaproponował odtworzenie koalicji POKO/KochamWłochy i wybór Michała W. na burmistrza Włoch. Jeśli plotka ta nie została wyssana z palca – a raczej nie została - to nieszczęsny Artur W. prawidłowo rozpoznaje źródło swoich kłopotów. „Kochający Włochy” mieli bardzo poważny powód do dyskretnego wsparcia działań CBA i pozbycia się Artura W. a powodem tym była umowa z ochockim PO o przywróceniu koalicji sprzed wyborów w roku 2018 i tym samym przywróceniu status quo ante przy podziale łupów.

Na początku 1939 roku Rosja i Niemcy zakończyły przygotowania do wojny i wyczekiwały na właściwy moment do rozpoczęcia inwazji. Tymczasem Polska - zresztą podobnie jak dzisiaj - do wojny przygotowana nie była. Głównym sprawcą ówczesnych zaniedbań był prezydent Ignacy Mościcki, bezwolny wykonawca poleceń Józefa Piłsudskiego, który po śmierci swojego patrona nieoczekiwanie przejął faktyczną odpowiedzialność za los Rzeczypospolitej wobec Boga i historji (jak to sformułował w Konstytucji Kwietniowej Ignacy Czuma). Niestety, prof.Mościcki, mimo nobliwego wyglądu, interesował się dobrem publicznym tylko w takim zakresie w jakim to dobro dało się sprywatyzować. Kiedy więc 23 sierpnia 1939 Rosja i Niemcy uzgodniły w Pakcie Hitler-Stalin IV rozbiór Rzeczypospolitej, cały los Polski uzależniony został od wykonania zobowiązań sojuszniczych przez Francję i Wielką Brytanię.

1 września 1939 Niemcy, Słowacja i Wolne Miasto Gdańsk zaatakowały Polskę. Już następnego dnia wojska niemieckie przerwały polską obronę pod Częstochową na styku Armii "Kraków" i Armii "Łódź". W planie wojny z Niemcami taki problem powinna rozwiązać kontratakiem odwodowa Armia "Prusy". Niestety, armia ta nie została do końca zmobilizowana. Co gorsza jej dowódca gen.Dąb-Biernacki nie dawał sobie rady z dowodzeniem i w dodatku był z opóźnieniem informowany o sytuacji i zagrożeniach przez dowódcę Armii "Łódź" gen.Rómmla.

W tych okolicznościach droga do Warszawy stanęła dla wojsk niemieckich otworem. Tymczasem Warszawa nie była ujęta w planie wojny z Niemcami i była przygotowana tylko do obrony powietrznej przez Brygadę Pościgową i 1. Pułk Artylerii Przeciwlotniczej. Na polecenie Naczelnego Wodza 3 września gen.Tadeusz Kasprzycki rozkazał gen.Walerianowi Czumie zorganizowanie obrony Warszawy.

W czasie gdy w stolicy Polski trwały pospieszne przygotowania do odparcia ataku, dowódca Armii "Łódź" generał Juliusz Rómmel porzucił swoją armię i uciekł z pola bitwy do Warszawy. Dzięki krętackim wyjaśnieniom oraz ogólnemu zamieszaniu uniknął natychmiastowego rozstrzelania za dezercję, co negatywnie zaważyło na późniejszym przebiegu walk w Warszawie. Rómmel bowiem wprawdzie nie dowodził obroną ale widząc powodzenie polskich wojsk - na podstawie posiadanej wyższej szarży - zastrzegł sobie wpływ na decyzje ogólne.

Wojska niemieckie uderzyły 8 września od strony Okęcia. Jednocześnie propaganda niemiecka ogłosiła na cały świat, że stolica Polski została zdobyta. Informacja ta była oczywiście fałszywa - nie tylko 8 września ale i w następnych dniach niemiecka 4. Dywizja Pancerna została odparta, tracąc w walkach połowę swoich czołgów. Niemcy nie widząc możliwości zdobycia miasta z marszu rozpoczęli najpierw blokowanie, a następnie regularne oblężenie Warszawy, bombardując i ostrzeliwując miasto z artylerii. Mimo ataków Warszawa broniła się skutecznie i stosunkowo niewielkim kosztem.

Sytuacja uległa dramatycznej zmianie 17 września po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji. Polska nie mogła wygrać wojny na dwa fronty, zwłaszcza, że 12 września na konferencji w Abbeville rządy Francji i Wielkiej Brytanii postanowiły złamać zawarte umowy i nie atakować Niemców. Dalsza obrona Warszawy miała już tylko sens symboliczny. Niestety, gen.Rómmel zastrzegł sobie decyzję o kapitulacji i zamiast rozpocząć rozmowy z Niemcami snuł podejrzane plany powołania nowego rządu oraz wydania Warszawy Rosjanom. Rojenia te przerwał 25 września dywanowy nalot na miasto. Przez 11 godzin polska obrona przeciwlotnicza nieskutecznie odpierała ataki 400 samolotów. Następnego dnia, wobec znacznych zniszczeń, niedostatku amunicji oraz braku perspektyw odsieczy gen.Czuma udał się wspólnie z płk.Tomaszewskim do gen.Rómmla i nakłonił go do podjęcia rozmów z Niemcami.

Warszawa skapitulowała 28 września 1939. Generałowie i oficerowie poszli do niewoli, a żołnierze zostali uwolnieni po wyjściu z Warszawy i spisaniu. Rozpoczęła się okupacja niemiecka zakończona Powstaniem Warszawskim i zajęciem miasta przez Rosjan. Po zakończeniu wojny Dowódca Obrony Warszawy nie mógł bezkarnie powrócić do okupowanej przez Rosjan Polski. Natomiast gen.Rómmel, zlekceważony przez Rząd Polski na Uchodźstwie za swoje niegodne zachowanie, dogadał się z sowieckim okupantem i spędził ostatnie lata życia na szkalowaniu II Rzeczpospolitej, płaszczeniu się przed komunistyczną władzą i wymyślaniu fałszywej historii.